Αποχή: Ασυναίσθητη πράξη ή συνειδητή πολιτική στάση;

    Στις τελευταίες ελληνικές βουλευτικές εκλογές, του Ιουνίου του 2023, η αποχή στο σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, άγγιξε το ιστορικό υψηλό του 47,16 %, ήτοι 4.707.162 πολίτες δεν άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα, όπως αυτό τους χορηγείται από το Σύνταγμα και την κείμενη εκλογική νομοθεσία. Τα μεγάλα ποσοστά αποχής αποτελούν ούτως ή άλλως ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των εκλογικών διαδικασιών στις φιλελεύθερες δυτικές δημοκρατίες του 21ου αιώνα κάτι που συνέβαινε σε πολύ μικρότερο βαθμό κατά τη διάρκεια του 20ου. Έχουμε ποτέ αναρωτηθεί όμως, αν η αποχή πράγματι μεταφράζεται σε αντικειμενική αδυναμία για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος (π.χ. μεγάλη απόσταση από το εκλογικό κέντρο ή εργασία την ημέρα των εκλογών) ή αν αυτή αποτελεί συνειδητή πολιτική επιλογή; Έχουμε ποτέ αναρωτηθεί αν ο πολίτης, ο οποίος επιλέγει να απέχει από την κάλπη, το πράττει συνειδητά, μετουσιώνοντας αυτή του την απέχθεια σε πολιτική αντίληψη και ιδεολογική αναφορά;

Οι περισσότεροι, που επιλέγουν να απέχουν από τις εκλογές, το πράττουν εντελώς συνειδητοποιημένα. Το πράττουν, θέλοντας να στείλουν το κοινότοπο μήνυμα «είστε όλοι ίδιοι» και το εξίσου κλασσικό και μη εξαιρετέο «δε με ενδιαφέρει η πολιτική». Επομένως, η αποχή στη μετρήσιμη μορφή της (47,16 %) αποτελεί την πλειοψηφική τάση στην ελληνική κοινωνία σήμερα. Για να το αντιληφθούμε: Το 47,16 % των συμπολιτών μας δεν έχουν λόγο να συμμετάσχουν στις εκλογικές διαδικασίες, δεν εντοπίζουν τη χρησιμότητα και το μεγαλείο της ύψιστης δημοκρατικής στιγμής: της κορυφαίας έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας. Με λίγα λόγια, δεν τους εκφράζει κανένας υφιστάμενος πολιτικός σχηματισμός, δεν τους εκφράζει καμία πολιτική πρόταση και καμιά πολιτική προσωπικότητα.

Γνωρίζω ότι αυτά, που λέω ενδεχομένως να ακούγονται απόλυτα. Δεν παραβλέπω το γεγονός, όπως προείπα, πως υπάρχουν και άλλες παράμετροι, που εμποδίζουν την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος. Για παράδειγμα, κάποιος κάτοικος της Αθήνας, ασκεί τα εκλογικά του δικαιώματα στην Κεφαλονιά, στην Ρόδο ή την Κρήτη. Δεν είναι καθόλου εύκολο για εκείνον, να δαπανήσει χρήμα και χρόνο μόνο και μόνο για να πάει να ψηφίσει. Αυτό όμως, δεν αποτελεί δικαιολογία. Η πολιτεία έχει μεριμνήσει, καθώς συστήνει κατά περίπτωση και κατά τόπους ειδικά εκλογικά τμήματα ετεροδημοτών. Διευκολύνει, επίσης, τους δημοσίους και ιδιωτικούς υπαλλήλους με την αντίστοιχη της απόστασης, που θα διανυθεί, εκλογική άδεια. Και μέσα σε όλα αυτά, προσθέστε τους απαρχαιωμένους εκλογικούς καταλόγους του Υπουργείου Εσωτερικών. Υπολογίζεται, πως στις τελευταίες εκλογές υπήρχαν εγγεγραμμένοι σε αυτούς πάνω από 10.000 ψηφοφόροι ηλικίας… 110 έως και 116 ετών.

Πέραν όμως των προφανών, όμως, λόγων, που συντελούν στην αύξηση της αποχής, μερίδιο ευθύνης αναλογεί και στα πολιτικά κόμματα και τις πρακτικές, που ακολουθούν. Αποτυγχάνουν, αν θέλετε, να πείσουν το ευρύτερο εκλογικό σώμα να συμμετάσχει στις εκλογές και εστιάζουν την προσοχή τους στον στενό κύκλο των υποστηρικτών και των μελών τους. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως έχει αλλάξει και σύνθεση του κοινοβουλίου τα τελευταία χρόνια, κάτι, αποτελεί και καρπό της αδιαφορίας των πολιτών και της απαξίωσης του πολιτικού σκηνικού. Κάποτε εκλεγόταν στη Βουλή προσωπικότητες μεγάλης ακτινοβολίας και μεγάλου κοινωνικού αποτυπώματος. Ελένη Βλάχου, Ευάγγελος Παπανούτσος, Βιργινία Τσουδερού, Μίκης Θεοδωράκης, Αμαλία Φλέμινγκ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, είναι λίγες μόνο περιπτώσεις μεγάλων προσωπικοτήτων, που κάθισαν έστω και για λίγο στα κοινοβουλευτικά και τα κυβερνητικά έδρανα. Οι συγκρίσεις με το σήμερα περιττεύουν, αρκεί να ρίξετε μια κλεφτή ματιά στα κοινοβουλευτικά έδρανα, της κοινοβουλευτικής περιόδου, που διανύουμε.

Στην αρχαία Ελλάδα, ο πολίτης, που δεν προσέφερε στην κοινωνία και δε συμμετείχε στα κοινά, αποκαλούταν ιδιώτης. Στην αγγλική γλώσσα έχουμε τη λέξη idiot, που σημαίνει ανόητος. Είναι όμως όλοι οι πολίτες, που δε συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες ανόητοι; Όχι φυσικά, κάθε άλλο. Απλώς, εκφράζουν καθαρή και συνειδητή πολιτική στάση, ψηφίζοντας το «κόμμα της αποχής», που στις τελευταίες εκλογές έκοψε παραδόξως πρώτο το νήμα. Σε ένα χρόνο από τώρα, θα διενεργηθούν οι Ευρωεκλογές για την ανάδειξη των μελών του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Σε αυτού του είδους τις εκλογές (β’ τάξης) παραδοσιακά παρατηρείται χαμηλότερη συμμετοχή σε σύγκριση με τις εθνικές εκλογές (α’ τάξης). Δε θα μου προκαλέσει καμία εντύπωση αν σε εκείνες τις εκλογές, δούμε την αποχή να εκτοξεύεται ακόμα και στο 60 %. Και, επειδή, κάτι τέτοιο δεν τιμά καθόλου ούτε τη δημοκρατία μας, ούτε το πολιτικό μας σύστημα, ούτε τους εαυτούς μας, ως πολίτες, ας προβληματιστούμε και ας αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες, που του αναλογούν. Είτε αυτός ο καθένας λέγεται πολιτεία, πολιτικά κόμματα ή πολίτες.